Granice władzy demokratycznej - europejska tożsamość konstytucyjna z polskiej perspektywy

odczyt prof. Ryszarda PIOTROWSKIEGO (Uniwersytet Warszawski)

27 kwietnia (CZWARTEK)

godz. 18.30

Vicolo Doria 2

DR HAB. RYSZARD PIOTROWSKI, ukończył z wyróżnieniem studia i uzyskał tytuł doktora nauk prawnych na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie prowadzi wykłady z dziedziny prawa konstytucyjnego. Był współpracownikiem redakcji „Państwa i Prawa”, pracownikiem Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu,   pracownikiem Biura Trybunału Konstytucyjnego. Prowadził badania i wygłaszał wykłady na uniwersytetach amerykańskich (m.in. Greensboro, Charlottesville, Chicago, Los Angeles), odbył staż na Uniwersytecie Georgetown i w Bibliotece Kongresu jako stypendysta International Research and Exchange Board oraz American Council of Learned Societies, był także stypendystą Consiglio Nazionale delle Ricerche i Senatu włoskiego. Jego praca doktorska uzyskała I nagrodę w konkursie miesięcznika „Państwo i Prawo”, a książka „Spór o model tworzenia prawa” (opublikowana wersja rozprawy doktorskiej) nagrodę redakcji „Rzeczpospolitej”. Praca habilitacyjna „Senat Stanów Zjednoczonych. Struktura i funkcje” zdobyła II nagrodę „Państwa i Prawa” w konkursie na najlepsze prace habilitacyjne. Jest autorem książek oraz artykułów poświęconych problematyce prawa konstytucyjnego, prawa konstytucyjnego porównawczego i zagadnieniom tworzenia prawa (m.in. „Polski ustrój państwowy”, „Sejm of the Republic of Poland. Structure, procedures, functions”, “Koncepcje nowego ustroju państwa w projektach zmian konstutucyjnych”, „Political Accountability in Poland”, „Spory o Konstytucję RP”, „Paradoksy dwuizbowości – doświadczenia włoskie”), a także wielu opinii prawnych. Przedmiotem jego zainteresowań są również wybrane problemy ustroju Włoch i Stanów Zjednoczonych.

Streszczenie:

Europa od jej początków znaczyła więcej aniżeli tylko pojęcie geograficzne; od czasów Homera i Sofoklesa była postrzegana jako obietnica dobrych rządów, godnych człowieka, dla których wartości są źródłem władzy i wyznaczają jej granice, oddzielające nas od tych, nad którymi – jak napisano w „Odyseji” – „prawo nie włada”. Pytania o granice władzy suwerena i źródła praw człowieka w ustroju współczesnego państwa europejskiego stały się szczególnie aktualne w debacie publicznej w Polsce w ostatnich miesiącach. Są to zarazem pytania o konsekwencje polskiego członkostwa w Unii Europejskiej i współczesne znaczenie Europy. Polacy zastanawiają się, czy Unia Europejska jest wspólnotą wartości, a podstawę niepisanej, funkcjonalnej Konstytucji Europy, kształtującej się w ciągu ostatnich 60 lat stanowi zasada podziału władz i rządy prawa, które powinny być – jako zasady ogólne prawa Unii – jednolicie rozumiane w państwach członkowskich i definiowane przez instytucje unijne ? Jeżeli tożsamość europejska wyraża się w różnorodności, to jakie są granice owej różnorodności i kto ma je ustalać ? W myśl Traktatu z Lizbony europejski ład prawny cechuje zatem pluralizm konstytucyjny, oparty na fundamencie poszanowania „tożsamości narodowej” państw członkowskich, „nierozerwalnie związanej z ich podstawowymi strukturami politycznymi i konstytucyjnymi” (art. 4 ust. 2 Traktatu). Konstytucja RP nie wspomina o Europie, jest jednak odzwierciedleniem wartości stanowiących kulturowy fundament europejskiej tożsamości, która – jak można sądzić – polega na tym, że władza powinna być ograniczona przez prawa człowieka. Z Konstytucji RP wynika, że władze publiczne, nawet dysponujące przyzwoleniem większości, nie mogą zatem „wszystkiego” , nawet jeśli przestrzegają reguł postępowania w niej zawartych, a zwłaszcza wtedy, kiedy tych reguł nie respektują. Warto rozważyć przyczyny i konsekwencje swoistego „porwania Europy” w Europie, które polega na przyzwoleniu na rezygnację z wartości uważanych za wyróżnik naszej tożsamości kulturowej.