Dominikański kościół św. Pawła w Perze i niedawno odkryte elementy jego dekoracji malarskiej

Odczyt dr. hab. Rafała Quirini-Popławskiego, Uniwersytet Jagielloński

20 listopada 2018 r., godz. 18.30

vicolo Doria 2

Rafał QUIRINI-POPŁAWSKI, ur. w 1972 r. w Krakowie, ukończył historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim (1996), tamże uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych w zakresie nauk o sztuce (2005) i habilitację z historii sztuki (2018). Zatrudniony kolejno jako asystent (2002-2008) oraz adiunkt (2008-2014) w Zakładzie Historii Sztuki Średniowiecznej, a następnie (od 2014 do chwili obecnej) – adiunkt w Zakładzie Historii Sztuki Bizantyńskiej Instytutu Historii Sztuki UJ. Był stypendystą Fundacji Lanckorońskich w Wenecji (1995) i Rzymie (2004), Fundacji im. Stefana Batorego w Oksfordzie (1996), funduszu „The Ryoichi Sasakawa Young Leaders' Fellowship Grant" (1997-1998), programu TEMPUS w Turynie (1998) oraz programu CEEPUS w Budapeszcie (1999). Od 1992 do 2002 r. uczestniczył w akcji dokumentacji kościołów rzymskokatolickich na Ukrainie, będąc jej współinicjatorem i współorganizatorem. W latach 1997-2014 był członkiem zespołu redakcyjnego czasopisma „Artibus et Historiae. An Art Anthology", 2009-2015 wiceprezesem Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, a w 2016 r. wicedyrektorem Instytutu Historii Sztuki ds. studenckich. W latach 2013-2015 realizował projekt badawczy Sztuka kolonii genueńskich w Basenie Morza Czarnego (1261-1475). Z badań nad zagadnieniami akulturacji w sztuce późnośredniowiecznej, finansowany przez Narodowe Centrum Nauki. Uczestnik blisko 30 zagranicznych i krajowych konferencji naukowych. Autor ponad 90 publikacji, w tym trzech książek, kilkudziesięciu artykułów naukowych oraz licznych opracowań inwentarzowych kościołów na Ukrainie (w książkach z serii: „Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego”).

Streszczenie

Spośród licznych kościołów łacińskich funkcjonujących na terenie Pery, genueńskiej kolonii istniejącej od 1267 r. na północnym brzegu Złotego Rogu, największe należały do zakonów mendykanckich. Przy klasztorze dominikańskim, należącym do Societas Fratrum Peregrinantum, prowadzono studia teologiczne i językowe, ukierunkowane szczególnie na obrządki oraz języki wschodnie. Był on również ważnym ośrodkiem literackim, miejscem studiów filozoficznych i dyskusji teologicznych z Grekami, zaangażowanym w przygotowanie soboru unijnego we Florencji. Należąca do niego ceglano-kamienna świątynia, nosząca wezwanie św. Pawła (św. Dominika), posiada kwadratowe prezbiterium z dwiema podobnymi kaplicami po bokach oraz przyległą dzwonnicą, Architektura świątyni przetrwała w dużej mierze do dnia dzisiejszego wraz z wieloma szczegółami dekoracyjnymi. Należą do nich liczne fragmenty płaskorzeźbionej dekoracji architektonicznej oraz aż 120 płyt epitafijnych przechowywanych od I wojny światowej w stambulskim Muzeum Archeologicznym. Mimo iż na płytach tych znajdują się łacińskie napisy, tarcze herbowe, a niekiedy i motywy figuralne o charakterze zachodnim, na wielu z nich, a także w dekoracji architektonicznej, użyto ornamentów typowych dla ówczesnej płaskorzeźby bizantyńskiej. Podobnie rzecz ma się z odsłanianymi w tym kościele od 1999 r. fragmentami obszernego cyklu malarskiego, powstałego zapewne w 1. poł. XIV w. Mimo dominacji ikonografii o charakterze bizantyńskim przedstawiono też sceny lub elementy pochodzenia zachodnioeuropejskiego. Stanowią one dowód istnienia w Perze mieszanej „łacińsko-greckiej” kultury artystycznej, w której powstaniu znaczącą rolę mogły odegrać funkcjonujące tam placówki mendykanckie.

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł